Lễ hội Vật Chùa Ón, thôn Mông Phụ, xã Đường Lâm
Lễ hội Vật chùa Ón bao gồm nhiều nghi lễ truyền thống độc đáo, gồm: Lễ dâng hương, hoa, lễ vật; nghi thức thỉnh chuông đình Mông Phụ… và đặc biệt là Hội thi đấu vật truyền thống. Cũng trong khuôn khổ lễ hội, còn có nhiều sự kiện, hoạt động hấp dẫn như: tham quan không gian chợ quê; trải nghiệm làm bánh, trải nghiệm in tranh khắc gỗ, thưởng thức ẩm thực dân gian làng cổ…, thu hút đông đảo công chúng và du khách tham dự.
Chùa Ón - Ôn Hòa Tự là một trong những di tích độc đáo của xứ Đoài, gắn với nhiều giai thoại, huyền tích hấp dẫn. Chùa nằm giữa cánh đồng, cách cổng làng Mông Phụ vài trăm mét, được dựng bởi đá ong và gạch chỉ. Trong chùa không có tượng Phật, cũng không có sư sãi trông coi. Các hoạt động cúng tế chỉ diễn ra trong 2 ngày trong năm là mùng 3/3 và ngày mùng 1/4 âm lịch; các ngày tết cổ truyền hay rằm, mùng 1 hiếm khi có hoạt động dâng hương, tế lễ tại đây.
Dù không có tài liệu ghi chép chùa xây dựng vào triều đại nào, nhưng căn cứ vào dòng chữ còn lưu lại trên hai câu đầu của chùa, dân làng Mông Phụ phỏng đoán chùa Ón có thể được xây vào năm 966 (Bính Dần), tính đến nay đã là 1.058 năm. Tục truyền, chùa do một vị tướng dựng lên để trấn yểm long mạch cho làng Mông Phụ. Ông là người Trung Hoa, vì mến người, mến cảnh nơi đây mà khi mãn hạn quan đã không về nước, xin dân làng cho ở lại để khai khẩn, trồng cấy. Lúc rảnh rỗi ông thường dạy dân làng võ nghệ. Chính vì vậy, hội vật nơi đây khác hẳn với hội vật ở những làng quê khác. Người dân tổ chức hội vật như một hình thức giải trí, nhằm nêu cao tinh thần thượng võ. Lễ hội Vật chùa Ón tạo thêm điểm nhấn hấp dẫn cho hành trình du lịch di sản trong không gian làng cổ. Lễ hội là dịp đề cao tinh thần thượng võ, khuyến khích việc rèn luyện sức khỏe, lòng dũng cảm cho các thế hệ đồng thời phục dựng những nghi thức tâm linh tín ngưỡng gắn với cầu bình an, hạnh phúc cho cộng đồng.
